CARPON SUNDA

Lebaran Sakeudeung Deui

Carpon Nazarudin Azhar

Sakeudeung deui lebaran. Enya sakeudeung deui, ukur saminggu deui. Si Bungsu geus dipangmeulikeun pakean sasetel. Baju katut sendal hello kitty. Meunang meuli ti Jl. Pasar Baru, ti Mang Uki.
“Ari jang si Cikal moal meuli ayeuna?” Mang Uki nanya bari nasupkeun duit sapuluh rebu ti kuring kana urut wadah biskuit.
“Lah, can aya duitna Mang, ke sugan, piduapoeeun ka lebaran,” tembal teh, tamba balem teuing. Atuda, lain teu hayang mangmeulikeun baju keur budak ayeuna, tapi keur meujeuhna suwung ku duit. Da nyeta atuh, bet hese pisan diarahna duit dina jaman kiwari mah.
Mun seug Imas jagjag mah, enya pamajikan kuring, meureun rada katulungan hirup teh. Sok meunang tambahan da manehna sok buburuh ngabordel di Haji Ipin. Malah kalan-kalan mah gede keneh pangasilan manehna mun dagangan kuring keur teu payu mah.
Lain teu hayang atuda, usaha nu gede batina, jiga batur, ngan nyakitu tea heureut pakeun ragap taya. Teu boga modal. Lain teu hayang deuih, unjam-injeum keur modal jiga Mang Uki, ngan bisi teu kuat mayarna. Atuda lain nginjeum ti bang, Mang Uki mah, da nyeta sok kalah riweuh uras-urusna pokna, tapi nginjeun ti si Jingking, tukang ngarentenkeun.      Hih, bet kalah nyiar pipanyakiteun. Nginjeum duit saanu, kudu dibayar sakitu anu. Leuheung basa mun usahana lancar, kumaha mun sabalikna?
“Ilaing mah gede kasieun, Ucup. Habek-habek we neangan modal, kaituna mah kumaha engke, nu penting usaha,” ceuk Mang Uki.
“Atuda kudu asak jeujeuhan sagala rupa ge, Mang. Piraku hubak-habek kitu wae mah, paur kalah matak tideuhak,” tembal teh. Enya, meureun kuring teh euweuh kawani. Tapi, da saha nu melang atuh, unjam-injeum bari jeung can kairong kumaha pikahareupeun? Jaba kapan keur boga nu gering. Paru-paru cenah. Ceuk dokter. Kuduna mah manehna teh dirawat di rumah sakit. Jigana gering geus rada lila, ngan tara dirasa. Ukur nginum obat warung sakalieun batuk teh.
Heueuh meureun, kudu nekad nginjeum modal sangkan…
“Kang,” ujug-ujug aya nu ngagareuwahkeun. “Tuh aya nu rek meuli…”
Kuring beunta, katenjo hareupeun si Marwan keur nangtung. Manehna nu cikeneh ngaguyahkeun teh. Ret kana dagangan, katembong aya ibu-ibu keur milihan cocoan jeung budakna.
“Bade nu mana, Jang?” kuring gancang ngeser. Ngusap panon nu asa cepel pisan. Cikeneh teh ngalamun bari nyarande kana tangkal katapang, bet kalah ngalenyap sakedapan.
“Nu ieu sabaraha, Mang?” si ibu-ibu tea nanya bari nunjuk kana kedok teletabis nu keur dicekel ku anakna.
“Mung dua rebu nu tina palastik mah. Nu tina karet tujuhrebuan,” tembal teh.
“Sarebu nu kieu mah, meni mahal-mahal teuing,” pokna bari ngacungkeun kedok palastik. Tuh, sok teu kira-kira nu nawar teh. Jinisna atuh sakitu mah.
“Limalas we, atuh…”
“Sarebu.”
Song duit sarebu. Asa-asa rek ditampanan teh, tapi ras yen poe ieu teh can ngararisan pisan.
“Mangga atuh,” cekeng.
Nu barangbeuli terus arindit. Budak nu terus ngilik-ngilik kedokna, katembongna jigrah pisan.
Sup duit kana pesak sanggeus dikebut-kebutkeun kana dagangan. “Ngararisan,” cekeng teh ka si Marwan nu keur nyerengeh. Si eta mah geus sababaraha kali ngaladangan katembongna teh. Dagang cimol.
“Seuseut pisan dagang teh,” cekeng.
“Sarua batur ge keur heseeun duit meureun kang. Iwal guru, pagawe nagri, nu terus terusan ditaekkeun gajihna ku pamarentah nu teu pati bingung teh meureun…” pokna.
“Heueuh, teu bela ka nu leutik boga pamarentah teh. Teu adil, nya euy,” cekeng. Atuda jiga nu teu mikir pamarentah teh. Hayoh naekeun gajih pagawe, bari jeung teu bisa ngontrol hahargaan. Sakalina naek gajih pagawe nagri, hahargaan milu nerekel. Rahayat sejen jadi korban.
Lebaran sakeudeung deui. Si Cikal geus ngurihit hayang dipangmeulikeun baju bebetmenan, nu aya jubahan tea. Keur pakeeun lebaran cenah, hayang baju jiga nu Jang Oyib. Abong budak, dibeja-beja geus boga baju anyar teh.
Tadi peuting pamajikan geus ngehkeh deui batuk.
“Ke sugan Rebo hareup urang ka rumah sakit,” cekeng. Maksudna mah poe Salasana rek mulang heula ka lembur, rek maheutkeun ngajual tanah di Cikaleker. Tanah satapak peucang titinggal kolot. Lain teu nyaah, tapi pan keur kacida butuhna. Geus ditawarkeun ka Guru Usman, manehna nyanggupanana poe Salasa. Kitu ge mun duitna bisa kacokot ti bang, cenah. Heueuh, susuganan we atuh.
Poe ieu teh kuduna boga ongkos keu ka lemburna, mun aya leuwihna tina keur balanja meuli beas. Tapi geuning geus liwat lohor can keneh beubeunangan. Tadi isuk ngider heula ka alun-alun, terus mapay-mapay jalan, nya ahirna mah ngadeluk di dieu. Da sok rea nu ngadon ngabuburit ka dieu teh. Bubuhan tempat panonoban jalma rea di lapang ieu mah. Lapang Dadaha.
Beuki beurang beuki rea nu dagang. Tukang dahareun nu amis nu asin katut nu haseumna, tumplek di tengah lapang. Tukang cocooan, lian ti kuring, geus rea nu ngagelar daganganana. Jol doger monyet. Monyetna cindukul dicangcang kana bonang. Runyah-renyoh dipakean kaos Persib. Can waka ditabeuh da can rea nu datang, nu rek ngadon ngabuburitna.
Tamba kesel, meresan dagangan. Rupaning cocoan murahan keur barudak nu teu kabeuli cocooan mahal di toko. Momobilan. Pepestolan. Tap kana kedok. Rupaning kedok warna-warni. Tina karet jeung tina palastik. Kedok badut, teletabis, kedok si Unyil, kedok rupa-rupa, nu monyong, nu seuri jeung nu keur ceurik. Rupa-rupa titiron beungeut keur kaulinan.
Ras ka si Cikal, sok lucu naker mun geus make kedok badut mun mawa ulin atawa ngarepehkeun si bungsu nu keur ceurik.
Si Cikal dangdak-dengdek, ragag-rigig mamake kedok. Calakatak si Bungsu seuri.
Beuki burit nu rek ngadon ngabuburit beuki rea. Tukang doger monyet geus mimiti nabeuh bonang jeung dogdogna. Monyet renyah-renyoh terus leuleumpangan make payung. Atawa ngagugusur sosoraan. Kitu jeung kitu petana teh, tapi nu lalajo jiga nu taya kabosen, utamana bebenjit. Si Marwan keur ngaladangan nu meuli cimolna. Gigireun Mang Aceng geus mimiti ngagoreng daganganana.
Kana dagangan kuring mah can aya nu nyampeurkeun deui.
Kungsi hayang pindah dagang dahareun. Malah geus nawar tanggungan nu Mang Sapja, tanggungan urut baso. Da manehna pindah dagang make roda. Ngan teu kira-kira nawarkeunana, hayang opatratus rebu. Enya tanggunganana mah alus keneh. Jeung kompor katut langsengna harega sakitu teh. Ngan ti mana duitna atuda. Teu boga tutundaan, boga lading sakeupeul ge dipake ngasupkeun si Cikal ka SD. Sakalieun keur mayar kamar kontrakan ge, kamar bedeng nu ukur sarohangan, saratus salawe sabulan jeung keur listrik, hih, sakapeung mah sok dibayar heula ku tamada ka Bu Esih nu bogana.
Lapang beuki rame. Jalma-jalma minuhan lapang. Nu keur cakah-cikih ngaladangan rea, nu ukur ngadekul jiga kuring wae loba. Rijki mah diatur ku Nu Maha Kawasa, ceuk Ajengan Saptari basa Jumaahan harita. Enya meureun can turun rejeki teh keur kuring mah. Can aya nu datang barangbeuli da.
Ras ka imah. Pamajikan keur ngehkeh batuk, moal henteu. Jiga peuting tadi, katembongna teh geus parna kacida panyakitna teh.
“Teu meunang askeskin, kitu Kang?” ceuk Maman, tatangga di bedeng.
Kuring gideug. Teu apal kumaha carana meunang askeskin teh. Rea batur ge nu sarua teu kabagean kartuna. Eleh keneh ku dulur RT, najan jalma ay age mareunang kartu askeskin nu cenah keur nu miskin teh.
Ras ka Si Cikal. Moal henteu pas balik teh pasti nagih baju bebetmenan tea. Komo da si Bungsu geus dipangmeulikeun baju jeung sendalna. Pasti kana nagihna.
Tilu bulan ka tukang, kungsi lahlahan balik ka lembur. Niat mah hayang ngagarap tanah nu satapak peucang tea di Cikaleker. Ngan geuning halodo beuki entrang-entrangan. Tanah ngahgar teuing naon nu kudu dipelakkeun. Balik deui weh ka kota. Dadagangan deui. Da ceuk angkeuhan, kabantuan ku pamajikan tea nu sok buburuh ngabordel.
Ayeuna kaayaan teh bet karasana robah pisan. Cocooan rea nu araheng. Momobilan kapan nu make remot ge geus nyampak di mamana. Boa geus euweuh nu resepen meureun kana cocooan nu didfagangkeun ku kuring mah. Matak tepi ka wayah kieu can aya keneh nu datang. Teu meuli ge atuh ngilikan-ngilikan. Ngabeberah kana hate.
Si Monyet nu make kaos Persib tea geus rea nu ngalungan duit. Sora tatabeuhanana beuki tarik da ditabeuh ku nu sumanget nenjo duit kencring patingkoloncrang kana kaleng nu diasong-asong ka tiap nu lalajo.
Ret kana dagangan sorangan. Ret ka si Marwan nu keur nyicikeun bubuk cabe kana cimol nu keur ditungguan ku dua budak awewe nu geus ngeupeul duit keur meulina. Ret ka Mang Aceng nu keur sarua ngaladangan. Ret ka si Monyet.
Ras ka imah. Kadenge sora batuk pamajikan. Kadenge sora si Cikal keur babatukan make kedok bari ngasuh adina.
Jung nangtung. Kedok badut dina meja dagangan jiga nu ngarenyohan, jiga nu ngajak ocon. Kuring asa manggih akal. Kop kedok badut teh dipake. Pas pisan kana beungeut sorangan. Ujug-ujug hayang ngarengkenek. Ujug-ujug hayang ngigel. Ngan badingkeung weh ngigel bari make kedok.
Si Marwan seuri. Teu lila rob barudak ngarariung kuring bari sareuri. Nyeungseurikeun si badut nu terus joged di tengah jalma rea nu aya di ieu lapang. Nyeungseurikeun kuring. Kuring asa dihaminan, terus ngigel beuki motah. Nu tadina awak karasa leuleus da keur puasa, ngadadak jiga datang tanaga anyar. Sakabeh kasedih nu nyangkaruk dina dada, dina ati, robah warna jadi tanaga nu ngalantarankeun kuring manggih gerak-gerak anyar saban datang jalma nu niat ngalalajoan.
Awak jiga nu terus misah tina pikiran. Cus-cos pikiran kana sakur kasusah, kana kasakit pamajikan, kana kahirupan nu teu daek menyat tina kabalangsak, kana kaayaan nu ngalantarankeun kuring kudu jadi badut pikeun kahirupan kuring sorangan.
Barudak nu lalajo kaleprok mirig engklak leungeun kuring. Si Marwan katembong melongkeun jiga nu bengong. Manehna mah apaleun pisan kana kaayaan kuring das ok remen diajak nyarita. Jigana ukur manehna deuih nu kiwari apaleun, yen di satukangeun kedok badut nu napel na beungeut kuring, lalaunan cipanon kuring nyalangkrung.***