TANGKAL DUIT
Ku Erwin Wahyudi
Ditaksir ku para ahli mah, umur éta tangkal nu ngabedega di tengah alun-alun téh
geus ratusan taun. Saking ku badagna, sabudeureun éta tempat kaiuhan pisan ku
dahanna nu ngarandakah.
Tangkal duit katelahna téh. Sabab, tina dahanna kalaluar duit lambaran jeung duit
kencring. Teu wudu, saban poéna téh alun-alun jadi pangdeugdeugan ti mana-mana.
Udaganana taya lian, rék ngaralaan duit nu jadi dina éta tangkal.
Aya nu bagéan beurang, aya ogé anu resep ngaralaan duit bagéan peuting.
Geus pada ngalarti sorangan lebah dinyana mah, pada-pada ngalarapkeun jeung
kamampuhna séwang-séwang.
Hiji poé. Wanci haneut moyan. Alun-alun jiga sasari geus riab ku jelema. Lalaki,
awéwé, kolot jeung barudak mamawa gantar. Tukang daragang ogé marilu dadasar.
Pagaliwota. Tumplek minuhan sabudeureun éta tempat.
Mang Dudu. Hiji lalaki tengah tuwuh. Maneuh indit ti imahna saacan matapoé
meleték, bari teu poho memekel gantar nu jadi pakakas. Saragamna geus jadi ciri nu
mandiri. Kaos belél adumanis jeung calana sontog nu geus lalayu sekar, katambah
anduk leutik nu tara lésot mapaésan beuheungna.
"Pamugi dinten ieu mah kékéngingan téh sing rada mucekil, Gusti...,"
Mang Dudu
gumerentes. Tutas ngagembok béca nu jadi kandaraan pribadina, inyana ngagidig
muru ka sisi nu belah kalér.
Nepi ka handapeun tangkal, kasampak geus aya tatanggana ti lembur, Mang Wiwit,
nu geus ti peuting kamari kénéh datang ka éta tempat. Kérésék eusi sarung jeung
kopéah, ogé timbel katambah cai sabotol jangeun dahar pabeubeurang diécagkeun
dina luhureun batu démprak.
"Geus meunang sakumaha, euy?" ceuk Mang Dudu ka Mang Wiwit.
"Kalah capéna uingah, Du! Ti janari da kalah kencring baé nu lolobana kacoér
téh," témbal Mang Wiwit bari ngusapan beuheungna, tayohna geus cangkeuleun bati
tatanggahan jigana téh.
Wantu unggal poé diaralaan, duit lambaran mah geus teu pati loba nu nyésa 'na
dahan panghandapna téh. Nu matak, mingkin kabéhdieunakeun mah, nu baroga gantar
parondok kawas Mang Dudu jeung Mang Wiwit mah kalah jadi bangbaluh.
"Wit, cuang ngajaran ditaékan, yu, ah! Sugan kapipit nu béh luhur, da geuning
leubeut pisan katénjona mah..." ceuk Mang Dudu bari mencrong ka Mang Wiwit.
"Ngimpi satéh...? Sidik tangkal sakitu badagna, jaba leueurna nataku!" Mang Wiwit
némbalan.
Mang Dudu ogé lain teu nyaho, tangkal duit téh badagna liwat saking. Hayang bisa
katangkeup téh kudu ku tujuhan. Lian ti éta, tangkal téh ngaluarkeun geutah nu sakitu
leueurna. Remen pisan aya jelema nu coba-coba nérékél. Batan nepi ka luhur kalah
nyorosod deui.
Mang Dudu rumahuh. Inyana kabongroy ku duit lambaran nu kalaluar tina dahan nu
béh luhur.
Teu lila, Mang Dudu tuluy ngamimitian rék nyoér. Sirahna tatanggahan. Gantarna
ditojér-tojérkeun kana dahan nu pangdeukeutna. Aya kana satengah jamna jéjéngkéan,
bari ngepas-ngepaskeun gantar kana duit lambaran nu pulas héjo, nu kabeneran
nyelap dina dahan béh handap.
Batan beunang kalah mingkin cangkeul baé leungeun jeung beuheungna téh.
Késang mah geus titadi mula nyurudcud tina pori-pori kulitna.
"Jadol...! Hésé geuning!" Mang Dudu kukulutus.
"Ku naon, lur...?" Mang Wiwit tangka nyakakak, tayohna ngarasa lucu alatan
merhatikeun polah Mang Dudu, nu keur ukay-ukey tanpa hasil. Sedeng nu keur
diseungseurikeunana mah teu maliré saeutik-eutik acan.
Lila-lila mah nu keur ihtiar téh beubeunangan. Sababaraha kali Mang Dudu mulung
duit kencring nu murag kana taneuh. Bakat ku anteng nyoéran duit, nepi ka teu
kanyahoanana Mang Wiwit ngaléos rék meuli sangu.
Poé mingkin mangkat ka beurang, jelema nu rék ngadon nyoéran duit mingkin
ngaleut ngabandaleut ka alun-alun. Ampir geus euweuh tempat nu lowong, nu keur
cocoér teu sirikna pagilinggisik.
Mang Wiwit norojol deui. Gap kana gantarna nu tadi digolérkeun. Teu lila geus
cocoér deui teu jauh ti Mang Dudu.
"Wit, ari ilaing jiga nu euweuh kacapé, geuning?"
"Pantar uingah teu payus loba teuing cicing, Du! Cacakan langka balik, duit téh tara
mahi baé!"
"Loba sukuran, atuh! Saeutik sing mahi, loba kudu nyésa...!"
"Kateuing, ah..."
Duanana laju ngadarekul deui nyoéran duit. Alun-alun tambah metet ku jelema nu
ngurilingan tangkal bari tatanggahan. Ngaradu milik nyoéran duit pikeun bawaeun ka
imah séwang-séwang.
Meneran tengah poé, kapireng adan lohor ti Masjid Agung nu aya di hareupeun
alun-alun. Loba jelema anu rareureuh heula. Ngaradon indit ka masjid, atawa aya baé
nu ngaradon dahar beurang di warung sangu nu ngajajar di luar alun-alun. Tapi, teu
saeutik ogé jelema anu neruskeun cocoér jiga Mang Wiwit, nu teu miroséa kana waktu.
Mang Dudu kaasup kana golongan nu milu reureuh. Gantar digolérkeun dina
taneuh, sedeng kérésék eusi bebekelan nu meunang mawa ti imah buru-buru digiwing.
Giak indit ka masjid, seja ngadeuheus ka Mantenna.
Tutas sumerah ka Nu Maha Suci, timbel dipurak gigireun masjid. Réncangna dadar
endog sakeureut, katambah sambel tarasi jeung seupan jaat. Kacirina téh bangun nu
nikmat pisan najan dahar saaya-aya ogé. Rérés dahar, pelenyun udud kéréték bari
nyarandé kana témbok masjid.
Sabot keur udud, pikiran Mang Dudu ngalayang ka ditu- ka dieu. Ras inget ka
budakna nu kamari léwéh basa balik sakola. Cenah dicarékan ku guruna pédah can
mayar duit iuran. Ras deui ka pamajikanana, nu keur ngalempréh geus dua poé alatan
muriang.
Kahayangna mah mawa pamajikanana ka dokter ngarah téréh cageur deui.
Atawa babayar ka sakola budakna, ngarah diidinan milu ujian minggu hareup. Tapi,
beubeunanganana geus sababaraha poé ieu samporét baé.
Teu lila, Mang Dudu geus balik deui ka tempat cocoér. Kasampak Mang Wiwit keur
tatanggahan kénéh nyoéran duit.
Anapon jelema nu séjénna mah loba nu keur ngaraso. Aya nu keur ngobrol jeung
baladna bari gogonjakan, aya baé nu keur arudud jeung nu keur dadapangan dina
luhureun jukut.
Mang Dudu neruskeun nyoéran duit. Inyana teu leutik haté najan seseringna mah
loba meunang kencring. Geuning ari dileukeunan mah teu burung aya ogé jang meuli
béas sakilo-kiloeun jeung jajan budakna.
Keur aranteng nyaloéran duit, ti hareupeun alun-alun rentang-rentang aya nu
datang. Sapuluh urang lalaki jarangkung badag. Nu limaan disaragam, sedeng nu
limaan deui mah maraké baju biasa.
Geus pada surti nu keur nyoéran mah. Gasik ngalaluarkeun duit pikeun mayar
setoran poéan. Tutas nampa duit mah, maranéhna ngaraléos deui ka luar alun-alun,
dituturkeun ku kukulutusna jelema nu cikénéh maréré duit, kaasup Mang Dudu jeung
Mang Wiwit.
Wanci lingsir ngulon, ti béh kidul kadéngé nu éak-éakkan. Ku Mang Dudu dirérét
sakeudeung.
"Wit...! Deuleu tuh rombongan nu garélo ti puseur dayeuh karék jebul," ceuk Mang
Dudu bari nunjuk ka lebah kidul. Katara rombongan jelema nu marake setélan jas
harideung karék jol.
"Aingah...! Rombongan jurig geus daratang," ceuk Mang Wiwit bari gagaro kana
sirahna nu teu ateul.
"Ngajaredog kahayang téh ari geus baleunghar mah, nya, Wit?" Mang Dudu milu
mairan.
Kituna mah enya, éta rombongan anu kalulimis jeung parlénté téh jiga nu baroga
élmu. Batur-batur mah nyaloér téh maraké gantar, maranéhna mah cukup ku téténjrag
jeung tutunjuk ku leungeunna nu paranjang, duit keretas pulas héjo jeung nu beureum
téh dumadak lalagragan sorangan.
Orokaya, beubeunangan maranéhna jadi leuwih punjul, matak milaraan ka kaom
pantaran Mang Dudu jeung Mang Wiwit. Lian ti éta, maranéhna mah tara daék wawuh
jeung batur nu séjén. Nu matak, loba pisan nu teu raresepeun ka rombongan éta mah.
Beurang mingkin kasilihkeun ku soré. Nu nyoéran duit mimiti témbong ngorotan.
Mang Dudu ogé keur tatahar rék mulang ka imahna.
Sarung, kopéah jeung botol wadah cai diasupkeun kana kérésék. Duit kencring bati
cocoér mah diwadahan kana kanjutkundang.
Saacan mulang, Mang Dudu ngahajakeun heula diuk luhureun batu badag bari
ngaroko. Maksudna mah rék nuuskeun késang tapak ihtiar tadi beurang. Sabot
miceunan haseup tina bahamna, panonna mapayan sabudeureun.
Katara loba jelema nu keur tatahar, beberengkes parabot jeung ngitungan
beubeunangan. Aya ogé jelema nu tambuh laku, saukur hulang-huleng bari
nyérangkeun batur. Tapi, aya ogé jelema nu masih kénéh anteng cocoér jiga Mang
Wiwit.
Tutas ngalungkeun roko nu geus pondok, Mang Dudu cengkat.
"Hayu cuang balik, Wit," ceuk Mang Dudu.
"Jug baé tiheula rék mulang mah, Du," témbal Mang Wiwit nu keur tatanggahan
nyoéran duit.
Mang Dudu tibang gogodeg nénjo kalakuan tatanggana kitu téh, laju ngaléos
ninggalkeun alun-alun bari mamawa gantar.
Basa keur ngudaran gembok dina roda bécana, katémbong aya tilu wanoja
lalenjang nu maraké baju parungsat keur patingcikikik dina bangku alun-alun.
Manéhna mah geus apal deui, éta tilu wanoja éta téh nu sok nyoéran duit ti
sareupna nepi ka janari. Golongan jelema kalong disarebutna téh.
Geuleuyeung, Mang Dudu ngaboséh bécana, meulah jalan nu keur meujeuhna
metet ku kandaraan. Muru mulang ka imahna, seja masrahkeun hasil ihtiar poé éta ka
kulawargana.
Waktu tuluy nyérélék teu bisa dihalang-halang. Wanci sareupna lalaunan
nganteur peteng ka éta dayeuh. Puluhan lampu nu aya di sabudeureun alun-alun
mimiti harurung. Cahyana Marakbak, mapag jelema nu kabagéan nyoéran duit
kapeutingnakeun.
geus ratusan taun. Saking ku badagna, sabudeureun éta tempat kaiuhan pisan ku
dahanna nu ngarandakah.
Tangkal duit katelahna téh. Sabab, tina dahanna kalaluar duit lambaran jeung duit
kencring. Teu wudu, saban poéna téh alun-alun jadi pangdeugdeugan ti mana-mana.
Udaganana taya lian, rék ngaralaan duit nu jadi dina éta tangkal.
Aya nu bagéan beurang, aya ogé anu resep ngaralaan duit bagéan peuting.
Geus pada ngalarti sorangan lebah dinyana mah, pada-pada ngalarapkeun jeung
kamampuhna séwang-séwang.
Hiji poé. Wanci haneut moyan. Alun-alun jiga sasari geus riab ku jelema. Lalaki,
awéwé, kolot jeung barudak mamawa gantar. Tukang daragang ogé marilu dadasar.
Pagaliwota. Tumplek minuhan sabudeureun éta tempat.
Mang Dudu. Hiji lalaki tengah tuwuh. Maneuh indit ti imahna saacan matapoé
meleték, bari teu poho memekel gantar nu jadi pakakas. Saragamna geus jadi ciri nu
mandiri. Kaos belél adumanis jeung calana sontog nu geus lalayu sekar, katambah
anduk leutik nu tara lésot mapaésan beuheungna.
"Pamugi dinten ieu mah kékéngingan téh sing rada mucekil, Gusti...,"
Mang Dudu
gumerentes. Tutas ngagembok béca nu jadi kandaraan pribadina, inyana ngagidig
muru ka sisi nu belah kalér.
Nepi ka handapeun tangkal, kasampak geus aya tatanggana ti lembur, Mang Wiwit,
nu geus ti peuting kamari kénéh datang ka éta tempat. Kérésék eusi sarung jeung
kopéah, ogé timbel katambah cai sabotol jangeun dahar pabeubeurang diécagkeun
dina luhureun batu démprak.
"Geus meunang sakumaha, euy?" ceuk Mang Dudu ka Mang Wiwit.
"Kalah capéna uingah, Du! Ti janari da kalah kencring baé nu lolobana kacoér
téh," témbal Mang Wiwit bari ngusapan beuheungna, tayohna geus cangkeuleun bati
tatanggahan jigana téh.
Wantu unggal poé diaralaan, duit lambaran mah geus teu pati loba nu nyésa 'na
dahan panghandapna téh. Nu matak, mingkin kabéhdieunakeun mah, nu baroga gantar
parondok kawas Mang Dudu jeung Mang Wiwit mah kalah jadi bangbaluh.
"Wit, cuang ngajaran ditaékan, yu, ah! Sugan kapipit nu béh luhur, da geuning
leubeut pisan katénjona mah..." ceuk Mang Dudu bari mencrong ka Mang Wiwit.
"Ngimpi satéh...? Sidik tangkal sakitu badagna, jaba leueurna nataku!" Mang Wiwit
némbalan.
Mang Dudu ogé lain teu nyaho, tangkal duit téh badagna liwat saking. Hayang bisa
katangkeup téh kudu ku tujuhan. Lian ti éta, tangkal téh ngaluarkeun geutah nu sakitu
leueurna. Remen pisan aya jelema nu coba-coba nérékél. Batan nepi ka luhur kalah
nyorosod deui.
Mang Dudu rumahuh. Inyana kabongroy ku duit lambaran nu kalaluar tina dahan nu
béh luhur.
Teu lila, Mang Dudu tuluy ngamimitian rék nyoér. Sirahna tatanggahan. Gantarna
ditojér-tojérkeun kana dahan nu pangdeukeutna. Aya kana satengah jamna jéjéngkéan,
bari ngepas-ngepaskeun gantar kana duit lambaran nu pulas héjo, nu kabeneran
nyelap dina dahan béh handap.
Batan beunang kalah mingkin cangkeul baé leungeun jeung beuheungna téh.
Késang mah geus titadi mula nyurudcud tina pori-pori kulitna.
"Jadol...! Hésé geuning!" Mang Dudu kukulutus.
"Ku naon, lur...?" Mang Wiwit tangka nyakakak, tayohna ngarasa lucu alatan
merhatikeun polah Mang Dudu, nu keur ukay-ukey tanpa hasil. Sedeng nu keur
diseungseurikeunana mah teu maliré saeutik-eutik acan.
Lila-lila mah nu keur ihtiar téh beubeunangan. Sababaraha kali Mang Dudu mulung
duit kencring nu murag kana taneuh. Bakat ku anteng nyoéran duit, nepi ka teu
kanyahoanana Mang Wiwit ngaléos rék meuli sangu.
Poé mingkin mangkat ka beurang, jelema nu rék ngadon nyoéran duit mingkin
ngaleut ngabandaleut ka alun-alun. Ampir geus euweuh tempat nu lowong, nu keur
cocoér teu sirikna pagilinggisik.
Mang Wiwit norojol deui. Gap kana gantarna nu tadi digolérkeun. Teu lila geus
cocoér deui teu jauh ti Mang Dudu.
"Wit, ari ilaing jiga nu euweuh kacapé, geuning?"
"Pantar uingah teu payus loba teuing cicing, Du! Cacakan langka balik, duit téh tara
mahi baé!"
"Loba sukuran, atuh! Saeutik sing mahi, loba kudu nyésa...!"
"Kateuing, ah..."
Duanana laju ngadarekul deui nyoéran duit. Alun-alun tambah metet ku jelema nu
ngurilingan tangkal bari tatanggahan. Ngaradu milik nyoéran duit pikeun bawaeun ka
imah séwang-séwang.
Meneran tengah poé, kapireng adan lohor ti Masjid Agung nu aya di hareupeun
alun-alun. Loba jelema anu rareureuh heula. Ngaradon indit ka masjid, atawa aya baé
nu ngaradon dahar beurang di warung sangu nu ngajajar di luar alun-alun. Tapi, teu
saeutik ogé jelema anu neruskeun cocoér jiga Mang Wiwit, nu teu miroséa kana waktu.
Mang Dudu kaasup kana golongan nu milu reureuh. Gantar digolérkeun dina
taneuh, sedeng kérésék eusi bebekelan nu meunang mawa ti imah buru-buru digiwing.
Giak indit ka masjid, seja ngadeuheus ka Mantenna.
Tutas sumerah ka Nu Maha Suci, timbel dipurak gigireun masjid. Réncangna dadar
endog sakeureut, katambah sambel tarasi jeung seupan jaat. Kacirina téh bangun nu
nikmat pisan najan dahar saaya-aya ogé. Rérés dahar, pelenyun udud kéréték bari
nyarandé kana témbok masjid.
Sabot keur udud, pikiran Mang Dudu ngalayang ka ditu- ka dieu. Ras inget ka
budakna nu kamari léwéh basa balik sakola. Cenah dicarékan ku guruna pédah can
mayar duit iuran. Ras deui ka pamajikanana, nu keur ngalempréh geus dua poé alatan
muriang.
Kahayangna mah mawa pamajikanana ka dokter ngarah téréh cageur deui.
Atawa babayar ka sakola budakna, ngarah diidinan milu ujian minggu hareup. Tapi,
beubeunanganana geus sababaraha poé ieu samporét baé.
Teu lila, Mang Dudu geus balik deui ka tempat cocoér. Kasampak Mang Wiwit keur
tatanggahan kénéh nyoéran duit.
Anapon jelema nu séjénna mah loba nu keur ngaraso. Aya nu keur ngobrol jeung
baladna bari gogonjakan, aya baé nu keur arudud jeung nu keur dadapangan dina
luhureun jukut.
Mang Dudu neruskeun nyoéran duit. Inyana teu leutik haté najan seseringna mah
loba meunang kencring. Geuning ari dileukeunan mah teu burung aya ogé jang meuli
béas sakilo-kiloeun jeung jajan budakna.
Keur aranteng nyaloéran duit, ti hareupeun alun-alun rentang-rentang aya nu
datang. Sapuluh urang lalaki jarangkung badag. Nu limaan disaragam, sedeng nu
limaan deui mah maraké baju biasa.
Geus pada surti nu keur nyoéran mah. Gasik ngalaluarkeun duit pikeun mayar
setoran poéan. Tutas nampa duit mah, maranéhna ngaraléos deui ka luar alun-alun,
dituturkeun ku kukulutusna jelema nu cikénéh maréré duit, kaasup Mang Dudu jeung
Mang Wiwit.
Wanci lingsir ngulon, ti béh kidul kadéngé nu éak-éakkan. Ku Mang Dudu dirérét
sakeudeung.
"Wit...! Deuleu tuh rombongan nu garélo ti puseur dayeuh karék jebul," ceuk Mang
Dudu bari nunjuk ka lebah kidul. Katara rombongan jelema nu marake setélan jas
harideung karék jol.
"Aingah...! Rombongan jurig geus daratang," ceuk Mang Wiwit bari gagaro kana
sirahna nu teu ateul.
"Ngajaredog kahayang téh ari geus baleunghar mah, nya, Wit?" Mang Dudu milu
mairan.
Kituna mah enya, éta rombongan anu kalulimis jeung parlénté téh jiga nu baroga
élmu. Batur-batur mah nyaloér téh maraké gantar, maranéhna mah cukup ku téténjrag
jeung tutunjuk ku leungeunna nu paranjang, duit keretas pulas héjo jeung nu beureum
téh dumadak lalagragan sorangan.
Orokaya, beubeunangan maranéhna jadi leuwih punjul, matak milaraan ka kaom
pantaran Mang Dudu jeung Mang Wiwit. Lian ti éta, maranéhna mah tara daék wawuh
jeung batur nu séjén. Nu matak, loba pisan nu teu raresepeun ka rombongan éta mah.
Beurang mingkin kasilihkeun ku soré. Nu nyoéran duit mimiti témbong ngorotan.
Mang Dudu ogé keur tatahar rék mulang ka imahna.
Sarung, kopéah jeung botol wadah cai diasupkeun kana kérésék. Duit kencring bati
cocoér mah diwadahan kana kanjutkundang.
Saacan mulang, Mang Dudu ngahajakeun heula diuk luhureun batu badag bari
ngaroko. Maksudna mah rék nuuskeun késang tapak ihtiar tadi beurang. Sabot
miceunan haseup tina bahamna, panonna mapayan sabudeureun.
Katara loba jelema nu keur tatahar, beberengkes parabot jeung ngitungan
beubeunangan. Aya ogé jelema nu tambuh laku, saukur hulang-huleng bari
nyérangkeun batur. Tapi, aya ogé jelema nu masih kénéh anteng cocoér jiga Mang
Wiwit.
Tutas ngalungkeun roko nu geus pondok, Mang Dudu cengkat.
"Hayu cuang balik, Wit," ceuk Mang Dudu.
"Jug baé tiheula rék mulang mah, Du," témbal Mang Wiwit nu keur tatanggahan
nyoéran duit.
Mang Dudu tibang gogodeg nénjo kalakuan tatanggana kitu téh, laju ngaléos
ninggalkeun alun-alun bari mamawa gantar.
Basa keur ngudaran gembok dina roda bécana, katémbong aya tilu wanoja
lalenjang nu maraké baju parungsat keur patingcikikik dina bangku alun-alun.
Manéhna mah geus apal deui, éta tilu wanoja éta téh nu sok nyoéran duit ti
sareupna nepi ka janari. Golongan jelema kalong disarebutna téh.
Geuleuyeung, Mang Dudu ngaboséh bécana, meulah jalan nu keur meujeuhna
metet ku kandaraan. Muru mulang ka imahna, seja masrahkeun hasil ihtiar poé éta ka
kulawargana.
Waktu tuluy nyérélék teu bisa dihalang-halang. Wanci sareupna lalaunan
nganteur peteng ka éta dayeuh. Puluhan lampu nu aya di sabudeureun alun-alun
mimiti harurung. Cahyana Marakbak, mapag jelema nu kabagéan nyoéran duit
kapeutingnakeun.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar